Autor: Prof. dr hab. Tadeusz Górski

Okresy fenologiczne kukurydzy

Ponieważ rozwój roślin (w sensie następstwa faz rozwojowych) zależy niemal wyłącznie od temperatury i długości dnia, podstawę wszystkich obliczeń stanowiła metoda sum temperatur w postaci rozwiniętej w Zakładzie Agrometeorologii i Zastosowań Informatyki   Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. Metoda ta umożliwia obiektywne (tzn. bez zakładania a priori) określenie progów termicznych na podstawie materiału empirycznego. Po obliczeniu sum temperatur ponad uzyskanym progiem, przedstawia się je w funkcji długości dnia w okresie odbierania bodźca fotoperiodycznego. W rzadkich przypadkach (przy roślinach o krótkodniowym typie fotoperiodycznym) dodatkowo uwzględnia się także wpływ suszy przed wejściem w fazę generatywną.

Jako podstawowy materiał empiryczny służyły wyniki doświadczeń polowych wykonanych w IUNG lub w Stacjach Doświadczalnych Oceny Odmian Ministerstwa Rolnictwa (później COBORU), oraz towarzyszące tym doświadczeniom notowania meteorologiczne. Na ich podstawie opracowano potrzebne charakterystyki termiczne i fotoperiodyczne nie tylko dla kukurydzy, ale dla wszystkich ważniejszych roślin uprawy polowej. Znając rozkłady statystyczne temperatury średniej dla każdego punktu w Polsce oraz długość dnia dla każdej daty, uzyskano rozkłady statystyczne różnych dat fenologicznych (wschody, kłoszenie, kwitnienie, dojrzałość) i związanych z nimi dat prac polowych (siewy, sprzęt).

Suma temperatur efektywnych dla kukurydzy

Zalecany średni termin siewu kukurydzy w Polsce przypada na dzień, kiedy normalna temperatura osiągnie 11 C. Próg temperatury dla sumy temperatur efektywnych dla kukurydzy przyjęto 6 C. Okresu dojrzewania kukurydzy nie należy wydłużać ze względu na niekorzystny wpływ pogody (przyjęto tu próg dolny 10 C). Algorytm obliczania okresów fenologicznych ustala sumy temperatur efektywnych (powyżej 6 C) w zależności od współrzędnych geograficznych punktów od dnia, kiedy temperatura normalna osiąga 11 C do dnia kiedy spada ona poniżej 10 C (patrz rys).

Dokładne wartości prawdopodobieństwa dojrzewania otrzymuje się z funkcji rozkładu normalnego po przyrównaniu sumy temperatur potrzebnych do dojrzewania do sumy temperatur normalnych w danym punkcie. Suma temperatur potrzebnych do osiągnięcia dojrzałości kukurydzy zmienia się w zależności od liczby FAO i typu użytkowego kukurydzy (patrz tabela).

Liczba FAO i kierunek użytkowania	Suma temperatur efektywnych[°C]
FAO 210 ziarno	1370
FAO 210 CCM	1310
FAO 230 ziarno	1395
FAO 240 ziarno	1410
FAO 240 CCM	1350
FAO 240 kiszonka	1200
FAO 260 ziarno	1435
FAO 270 ziarno	1450
FAO 270 CCM	1380
FAO 270 kiszonka	1240
FAO 290 ziarno	1480
FAO 300 CCM	1420
FAO 300 kiszonka	1300
FAO 340 kiszonka	1380

Wartości te (podane w tabeli) są korygowane przez program na efekt fotoperiodyczny i efekt opadów dla każdego obliczanego punktu.

Do efektu fotoperiodycznego brana jest pod uwagę szerokość geograficzna punktu. Do temperatury potrzebnej do osiągnięcia dojrzałości dodawana jest poprawka wg wzoru:

poprawka = 10 × (φ - 51), gdzie φ - szerokość geograficzna punktu.

Do efektu opadów brana jest pod uwagę suma roczna opadów w punkcie (obliczana w modelu opadów). Poprawka temperatury wynosi:

• 16 C dla opadów poniżej 500 mm,
• 8 C dla opadów 500 - 550 mm,
• 0 C dla opadów powyżej 550 mm.

Literatura dotycząca modelu fenologicznego kukurydzy

1. Górski T., Górska K. (1998): An algorithm for evaluating the temperature sums in Poland. Proc. 2-nd European Congress on Applied Climatology ECAC98, 19-23 Oct. 1998. CD ROM, ZAMG, Wien, 1998.
2. Zaliwski A., Górski T. (1998): Numerical Maps of Temperature Sums in Poland. 2nd European Conference on Applied Climatology ECAC98, Vienna, Austria, 19-23 Oct. 1998. CD ROM, ZAMG, Wien, 1998.
3. Zaliwski A., Górski T. (1999): Wykorzystanie przestrzennego modelu agroklimatu do określenia opłacalności uprawy kukurydzy na ziarno. Wydział Techniki Uniwersytetu Śląskiego, Stowarzyszenie SILGIS Centre. International Conference, Kraków, 15-17.11.1999. Materiały konferencyjne, str. 198-204.
4. Zaliwski A., Górski T., Lipski S., Winiarski R., Wróblewska E. (1999): Numerical Maps of Profit Probability for Maize Production in Poland. EFITA/99 conference: Perspectives of Modern Information and Communication Systems in Agriculture, Food Production and Environmental Control. 27-30 Sept. 1999. University of Bonn, Department of Agricultural Economics. Bonn, Germany. Conference proceedings, vol. A pp. 217-224.
5. Zaliwski A. i inni. (2000): Raport końcowy z realizacji projektu badawczego zamawianego PBZ 17-08. IUNG, Puławy, 2000.

Szukaj w Google stron dotyczących fenologii kukurydzy.